Dobrej jakości, żyzna gleba jest niezbędna do zaopatrywania roślin w wodę, powietrze i składniki mineralne. Jak poprawić żyzność gleby, by zwiększyć wielkość i jakość uzyskiwanych plonów? Poprawa żyzności gleby jest niezwykle ważna, gdyż może sprawić, że rośliny wykorzystają dostarczane składniki mineralne do jeszcze lepszego wzrostu i rozwoju. Niestety, od pewnego czasu istotnym problemem staje się spadek żyzności gleb, a ich urodzajność pogarsza się z kilku powodów. Wśród zagrożeń dla urodzajności gleby wymienia się postępujące procesy zakwaszenia, gromadzenie się zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich w glebach czy ich erozję. Żyzność gleb spada również przez brak płodozmianu, czyli ciągłe uprawianie tych samych roślin na tym samym miejscu. Do utraty urodzajności przyczynia się także brak nawożenia organicznego oraz stosowanie środków chemicznych. Warto zatem zastanowić się, jak zwiększyć urodzajność gleby, a tym samym zapewnić rosnącym na niej roślinom odpowiednie warunki wegetacji i składniki pokarmowe.
Poprawa żyzności gleby – czynniki warunkujące urodzajność
Na początek należy przyjrzeć się czynnikom wpływającym na żyzność gleby, bo one właśnie decydują o sile wzrostu i zdrowiu uprawianych na niej roślin. Wśród wielu czynników wymienić można zawartość substancji organicznej, sposób uprawy roli czy nawożenie. Pochylmy się jednak nad trzema głównymi czynnikami decydującymi o żyzności gleby. Należą do nich: odczyn gleby, zawartość próchnicy oraz struktura gleby.
Odczyn gleby jako czynnik wpływający na jej żyzność
Odczyn gleby ma istotny wpływ na rozwój systemu korzeniowego i wzrost roślin, w dużym stopniu reguluje też dostępność składników mineralnych. Poszczególne rośliny mają zróżnicowaną wrażliwość na kwaśny odczyn gleby, dlatego ustalanie pożądanego pH w pierwszej kolejności należy rozpocząć od określenia rodzaju gleby, a następnie wymagań uprawy, jaką planujemy na danym obszarze (jak wiadomo, rośliny są mniej lub bardziej kwasolubne). Jednym ze sposobów na regulowanie pH gleby jest jej wapnowanie. Wapń, będący najważniejszym składnikiem odżywczym gleby, stanowi o jej żyzności. Wapnowanie poprawia fizykochemiczne właściwości gleby, jej strukturę oraz dostępność składników pokarmowych. Jest zabiegiem prostym i jednocześnie stanowi jedną z głównych praktyk biologizacji, czyli rolnictwa regeneratywnego.
Zawartość próchnicy w glebie
Próchnica i jej zawartość w glebie wpływa w dużej mierze na wzrost roślin oraz wysokość i jakość plonu. Próchnica poprawia zdolność magazynowania składników pokarmowych w glebie i zapobiega ich utracie, wpływa na pojemność wodną gleby i zwiększa jej zdolność do zatrzymywania wody. Co za tym idzie, gleba bogata w próchnicę przyczynia się do zmniejszania skutków suszy. Próchnica poprawia również właściwości biologiczne gleby poprzez zwiększenie korzystnej mikroflory glebowej. Jak poprawić żyzność gleby i zwiększyć zawartość próchnicy glebowej? Pomocnym zabiegiem jest między innymi regularne stosowanie nawozów naturalnych i organicznych oraz prawidłowe następstwo roślin.
Struktura gleby a poprawa żyzności
Struktura gleby określana jest jako przestrzenne uporządkowanie cząstek fazy stałej gleby, gdzie ziarna glebowe sklejone są w agregaty, czyli zlepki strukturalne. Na strukturę gleby ma korzystny wpływ powstawanie próchnicy – gleba staje się wówczas chłonna jak gąbka i jest w stanie przyjąć duże ilości wody, jest również odporna na wysuszanie i erozję.
Jak zwiększyć urodzajność gleby?
Bogata w próchnicę i właściwie zbilansowana w mikroelementy gleba wyróżnia się większą pojemnością wodną, jest w stanie gromadzić i udostępniać roślinom niezbędne do ich wzrostu i rozwoju składniki pokarmowe oraz wodę. Jak można zwiększyć urodzajność gleby? Dobrą droga do zwiększenia jej żyzności są praktyki rolnictwa regeneratywnego i biologizacja. Czym jest biologizacja? Jest to holistyczne podejście do uprawy gleby, opierające się na odtworzeniu i utrzymaniu jej potencjału plonotwórczego. W rolnictwie regeneratywnym produkcja rolnicza prowadzona jest w taki sposób, by nie szkodzić środowisku przyrodniczemu oraz z poszanowaniem dla jego zasobów. Istnieje wiele sposobów na poprawę żyzności gleby. Zaliczamy do nich między innymi:
- regularne stosowanie nawozów naturalnych i nawozów organicznych – stanowią one cenne źródło substancji organicznej, poza tym wprowadzają do gleby dużą ilość składników pokarmowych;
- prawidłowe następstwo roślin – właściwie skonstruowany płodozmian powinien cechować się dużą ilością uprawianych po sobie gatunków roślin. Pod względem wzbogacenia gleby w substancję organiczną rośliny uprawne dzielimy na trzy grupy: rośliny wzbogacające glebę (wieloletnie rośliny pastewne czy rośliny strączkowe), rośliny okopowe, kukurydza i warzywa korzeniowe oraz rośliny neutralne (zboża i rośliny oleiste);
- pozostawianie resztek pożniwnych na polu – zabezpiecza glebę nie tylko przed erozją wodną, ale również przed stratami azotu, gleba zostaje również wzbogacona w węgiel. Ten sposób poprawy żyzności gleby stanowi również ochronę przed patogenami i jest źródłem wielu składników mineralnych dla roślin;
- wapnowanie gleby – jak już wspomniano, jest to zabieg powodujący optymalizację odczynu gleby, poprawiający jej parametry fizyczne, chemiczne i biologiczne.
Żyzność gleby i jej biologiczna aktywność muszą być utrzymywane i podwyższane za pomocą licznych metod, zapewniających dobre gospodarowanie składnikami pokarmowymi. Metody poprawy urodzajności gleby mają jednocześnie za zadanie poprawiać jej strukturę i zwiększać zawartość próchnicy. Dzięki tym zabiegom możemy wpłynąć na podniesienie żyzności gleby i poprawienie jej właściwości fizyko-chemicznych, a co za tym idzie – wielkość i jakość plonów.